Kolagen to nasz sojusznik w walce z fotostarzeniem

O wolnych rodnikach, które powstają niechciane w naszym organizmie, wiemy już bardzo wiele. Na przykład to, które czynniki zewnętrzne mogą powodować ich powstawanie i negatywne skutki dla naszego ciała, w tym skóry. Dowiedzmy się, jak dokładnie na naszą skórę wpływa jeden z takich czynników – promieniowanie UV i czy w zapobieganiu skutkom jego działania może nas wesprzeć kolagen, najważniejsze białko naszej skóry.

Fotostarzenie i jego konsekwencje dla skóry

Fotostarzenie to nic innego jak rozpoczynający się zwykle przedwcześnie proces starzenia skóry, wywołany zbyt częstą i nadmierną jej ekspozycją na promieniowanie słoneczne UVA i UVB. Ponieważ słońce, choć niezbędne do życia i dobrego nastroju, potrafi być bezlitosne dla naszej cery (1).

Proces ten może prowadzić do powstawania wolnych rodników (reaktywnych form tlenu, ang. ROS), które uszkadzają nasze komórki. To powoduje liczne, widoczne gołym okiem konsekwencje dla skóry. Należą do nich m.in. (1):

1. Suchość i szorstkość skóry: wskutek promieniowania UV warstwa hydrolipidowa naskórka zostaje naruszona, co może powodować m.in. tzw. transepidermalną utratę wody (TEWL). Dochodzi ponadto do zmniejszenia tempa syntezy i metabolizmu kwasu hialuronowego, który odpowiada za poziom nawilżenia skóry.

• Utrata jędrności i elastyczności:może dojść do pojawienia się zmarszczek, które mogą być głębsze niż te związane z naturalnym starzeniem.

• Powstawanie zmian pigmentacyjnych: takich jak np. przebarwienia czy piegi. Promieniowanie UV uszkadza melanocyty, komórki odpowiedzialne za produkcję melaniny, barwnika skóry. W wyniku tego dochodzić może do zaburzeń w jej produkcji, wtedy nadmiar gromadzi się w niektórych obszarach skóry, powodując powstawanie przebarwień.

• Pękanie naczynek krwionośnych: wskutek promieniowania naczynka krwionośne zostają osłabione, co może prowadzić do ich rozszerzenia i pękania, objawiającego się widocznymi na skórze „pajączkami”. Długotrwała ekspozycja na słońce może prowadzić również do utrwalonego rumienia, czyli trwałego zaczerwienienia skóry.

Promieniowanie UV a kolagen

Jak wiemy kolagen to główne białko strukturalne skóry, stanowi znaczną jej część. Pełni kluczową funkcję w utrzymaniu jej jędrności, elastyczności i sprężystości. To dzięki niemu jest ona gładka, nawilżona i wygląda młodo (2).

Zapamiętaj!

W skórze dominują dwa spośród istniejących 28 typów kolagenu: typ I (odpowiedzialny m.in. za jej wytrzymałość i jędrność) – stanowi prawie 90 proc. całego kolagenu w skórze oraz typ III (nadający elastyczności i sprężystości). Z biegiem lat ich ilość w naszym organizmie spada, jest to natomiast proces naturalny, przebiegający w swoim tempie (3).

To, co tak naprawdę i w znacznie szybszym tempie powoduje degradację tego białka, jak również elastyny, to nadmierna ekspozycja na promienie UV. Słońce aktywuje enzymy zwane metaloproteinazami macierzy pozakomórkowej (MMP), które dosłownie „rozcinają” włókna kolagenowe. To prowadzi do utraty struktury skóry i przyspieszonego fotostarzenia (1).

Okazuje się, że codzienna ekspozycja już na niską dawkę słonecznego promieniowania UV (poniżej oparzeń słonecznych) jest wystarczająca do degradacji kolagenu i włókien elastycznych skóry oraz do zwiększonej produkcji enzymów MMP (1).

Kolagen i jego pomocnicy w walce z fotostarzeniem

Czy kolagen wobec tych procesów pozostaje bierny, czy może jednak w jakikolwiek sposób z fotostarzeniem „walczyć”? Okazuje się, że tak, zwłaszcza jeśli występuje w formie peptydów kolagenowych, czyli kolagenu hydrolizowanego. Może wpływać na negatywne skutki fotostarzenia, m.in. poprzez minimalizację uszkodzeń skóry spowodowanych promieniowaniem UV (2,4,5). To co może zatem zrobić kolagen, to:

• zahamowanie spadków nawilżenia skóry,
• wspieranie naturalnych mechanizmów antyoksydacyjnych skóry,
• zmniejszanie poziomu wolnych rodników, dzięki głównym aminokwasom, z których się składa, a więc prolinie, hydroksyprolinie i glicynie,
• tłumienie aktywacji enzymów MMP, powodujących degradację kolagenu.

W tych działaniach kolagen może być mocno wspierany przez antyoksydanty,substancje, które neutralizują wolne rodniki, a dodatkowo mogą naprawić powstałe już uszkodzenia (1). Do najważniejszych należą m.in. witaminy A, C oraz E.

Ta pierwsza wspiera rozwój i naprawę komórek, uszkodzonych przez ekspozycję na promieniowanie UV. Witamina C podobnie jak E ma silne właściwości neutralizowania wolnych rodników, może również wpływać na hamowanie enzymu odpowiedzialnego za produkcję melaniny. Wspiera także antyrodnikowe działanie witaminy E. Witamina E dodatkowo chroni skórę przed uszkodzeniami spowodowanymi promieniowaniem UVB (6). Razem stanowią antyoksydacyjne trio!

Kolagen w rutynie anty-fotostarzeniowej

Skoro kolagen ma właściwości wspierające skórę przed skutkami fotostarzenia, powinien być elementem naszej codziennej rutyny żywieniowej. Znajdziemy go w odzwierzęcych produktach spożywczych, takich jak mięso czy ryby, zawierających tkankę łączną, jak np. rosół gotowany na kościach, żelatyna, galaretki czy podroby – np. kurze łapki (7).

Z różnych przyczyn jak np. ograniczenia żywieniowe zdarza się, że dieta nie pokrywa zapotrzebowania na ten składnik odżywczy. W takich sytuacjach, dobrym rozwiązaniem może okazać się dodatkowe wsparcie kolagenowe w postaci suplementów diety.

Jedną z popularniejszych istniejących na rynku postaci są doustne produkty z kolagenem hydrolizowanym. Mogą występować w formie proszku, shotów czy kapsułek. Przy ich wyborze warto zwrócić uwagę na pochodzenie kolagenu, dobrze przebadane są np. peptydy kolagenowe z kolagenu rybiego lub bydlęcego. Ważna jest też obecność witaminy C, która jest niezbędna do prawidłowej syntezy tego białka w organizmie (8).

Należy jednak podkreślić, że ani dieta, ani suplementacja kolagenem nie zastąpi podstawowej ochrony przeciwsłonecznej, czyli codziennego stosowania preparatów z wysokim filtrem UV i ograniczenie czasu spędzanego na słońcu, szczególnie w godzinach największego nasłonecznienia (1).

Na podstawie:

1. Ichihashi M. et al. Photoaging of the skin. Anti-Aging Medicine, 2009, 6.6: 46-59.
2. Tanaka M., Koyama. Y, Nomura. Y. Effects of collagen peptide ingestion on UV-B-induced skin damage. Biosci Biotechnol Biochem. 2009 Apr 23;73(4): 930-932.
3. Żelaszczyk D., Waszkielewicz A., Marona H. Kolagen – struktura oraz zastosowanie w kosmetologii i medycynie estetycznej. Pracownia Chemii Kosmetycznej Zakładu Chemii Bioorganicznej Katedry Chemii Organicznej, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków; 1-7.
4. Zhuang Y., Hou H., Zhao X., Zhang Z., Li B. Effects of collagen and collagen hydrolysate from jellyfish (Rhopilema esculentum) on mice skin photoaging induced by UV irradiation. J Food Sci. 2009 Aug;74(6): 183-188.
5. Pyun H. B., Kim M., Park J., Sakai Y., Numata N., Shin J. Y, Shin H. J., Kim D. U., Hwang J. K. Effects of Collagen Tripeptide Supplement on Photoaging and Epidermal Skin Barrier in UVB-exposed Hairless Mice. Prev Nutr Food Sci. 2012 Dec;17(4): 245-53.
6. Czajka A. Wolne rodniki tlenowe a mechanizmy obronne organizmu. Nowiny Lekarskie 2006, 75, 6, 582-586.
7. Górska M., Ziaja M., Drab K. Effect of collagen supplementation on skin, hair and nails condition. Polish Journal of Cosmetology 2023, 26(4): 187-195.
8. Szu-Yu Pu, Ya-Li Huang, Chi-Ming Pu, Yi-No Kang et al. Effects of Oral Collagen for Skin Anti-Aging: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients 2023, 15, 2080, 1-20.